Theo tài liệu nghiên cứu, Liệu pháp ozone điều trị vết thương mãn tính bằng cách gây ra stress oxy hóa nhẹ hoặc khử trùng.
Năm 2018, một tài liệu tổng quan hệ thống về chủ đề “Liệu pháp ozone trong điều trị vết thương mãn tính” được đăng trên Tạp chí Vết thương Quốc tế đã đánh giá những lợi ích và tác hại tiềm ẩn của liệu pháp ozone như một biện pháp can thiệp chăm sóc nâng cao cho các vết thương mãn tính.
Vết thương mãn tính hình thành thế nào?
Quá trình lành vết thương diễn ra theo một tiến trình điển hình qua 3 giai đoạn chính: viêm, tăng sinh và trưởng thành.
Các polypeptide điều hòa, bao gồm yếu tố tăng trưởng biến đổi-β (TGF-β), yếu tố tăng trưởng có nguồn gốc từ tiểu cầu (PDGF), yếu tố tăng trưởng nội mô mạch máu (VEGF), và các yếu tố tăng trưởng nguyên bào sợi (FGF), đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong kiểm soát các giai đoạn của quá trình chữa bệnh.
Tuy nhiên, các bệnh đi kèm dẫn đến bệnh lý thần kinh, thiếu máu cục bộ, sự hiện diện cao của các vật chất lạ và nhiễm trùng có thể làm giảm và làm hỏng các yếu tố tăng trưởng này, cuối cùng là ức chế giai đoạn tăng sinh.
Sự suy giảm quá trình chữa lành này có thể dẫn đến vết thương mãn tính. Ngoài ra, các vết thương mãn tính một phần có thể là do việc tạo ra màng sinh học vi khuẩn kháng thuốc kháng sinh làm kéo dài giai đoạn viêm.
Phản ứng của da với căng thẳng môi trường
Da là cơ quan lớn nhất của cơ thể và đóng vai trò là lớp vỏ bảo vệ cần thiết cho cân bằng nội môi. Da thường xuyên phải chịu các tác nhân gây căng thẳng từ môi trường, bao gồm cả các loại oxy phản ứng (ROS) từ cả nguồn nội sinh và ngoại sinh.
Tuy nhiên, da không chỉ cung cấp một rào cản vật lý mà còn có các thành phần miễn dịch và chống oxy hóa để chống lại những tác động xấu này.
Liệu pháp Ozone có cơ chế hoạt động như thế nào?
Ozone (O3) đã được công nhận là chất kháng khuẩn mạnh từ những năm 1800. Bằng chứng ủng hộ ozone như một tác nhân trị liệu lâm sàng tiên tiến để điều trị các vết thương mãn tính, bao gồm cả vết loét, với những cải thiện đáng kể về kết quả chữa lành.
Cơ chế cải thiện trị liệu của ozone là khả năng tạo ra stress oxy hóa nhẹ và hoạt động như một chất khử trùng mạnh. Ozone y tế gây ra tổn thương không thể phục hồi đối với DNA virus và thành tế bào vi khuẩn bằng cách oxy hóa lipoprotein và phospholipid của mầm bệnh.
Hơn nữa, khi O3 phân hủy trong máu, các gốc tự do dễ dàng hình thành ROS. Các ROS có thể đóng vai trò là chất trung gian sinh lý mạnh mẽ để thích ứng bằng cách hoạt động như thuốc giãn mạch và kích thích các yếu tố tăng trưởng nội sinh quan trọng có thể có lợi về mặt y tế. Tuy nhiên, nồng độ ozone phải được giữ trong giới hạn nhất định để tránh độc tính.
Phản ứng của tế bào da khi tiếp xúc với ozone y tế
Những hạn chế liên quan đến liệu pháp ozone bắt nguồn từ độc tính của khí này đối với các mô, đặc biệt là trong đường hô hấp nếu dùng ở liều tập trung cao. Các nghiên cứu phân tích tác động của việc tiếp xúc với ozone đối với da chuột cho thấy rằng ozone làm suy giảm mức độ chống oxy hóa của da và làm tăng quá trình peroxid hóa lipid.
Thế nhưng, ở liều lượng được kiểm soát, thách thức môi trường này có thể đẩy nhanh chu kỳ tế bào và tạo ra sự tổng hợp các yếu tố tăng trưởng bằng cách kích hoạt các yếu tố phiên mã oxy hóa khử như yếu tố hạt nhân kappa B (NFkB). NFkB là chất kích hoạt các gen tiền viêm interleukin 8 (IL-8), yếu tố hoại tử khối u α (TNFα) và TGF-β, và do đó, là chất điều chỉnh phản ứng viêm và chữa lành toàn bộ vết thương.
Ozone y tế được sử dụng như thế nào?
Phương pháp điều trị bằng ozone y tế theo truyền thống có 3 dạng: tiếp xúc với khí ozone trong buồng cao áp, dầu ozone hóa và nước ozone hóa. Cần phải thử nghiệm thêm để xác định thời gian và nồng độ tiếp xúc nhằm tạo ra tác dụng sinh lý mong muốn trong việc chữa lành vết thương.
Như đã đề cập trước đó, độc tính của ozone đã làm chậm sự tiến bộ của dữ liệu thực nghiệm với các thử nghiệm trên người. Do đó, mục đích của tổng quan hệ thống này là thu thập tài liệu thích hợp về liệu pháp ozone, nghiên cứu khả năng điều trị này như một thủ tục y tế có hiệu quả để can thiệp vào các vết thương mãn tính.
Nghiên cứu hiệu quả của Ozone điều trị vết thương mãn tính
Tài liệu đánh giá Ozone trong điều trị vết thương mãn tính được thực hiên bởi nhóm chuyên gia đến từ Đại học Griffith, Southport, Úc. Theo báo cáo, các nghiên cứu được trích từ các nguồn như Google Scholar, PubMed, Thư viện Cochrane và danh sách tài liệu tham khảo khác.
Tiêu chí thu nhận chung bao gồm các thử nghiệm ngẫu nhiên ở người bằng tiếng Anh báo cáo việc sử dụng liệu pháp ozone trong điều trị tại chỗ các vết thương mãn tính. Dữ liệu về kết quả chính bao gồm mức độ lành vết thương mãn tính và kết quả thứ cấp bao gồm các tác dụng phụ. Đồng thời, các nghiên cứu cũng được đánh giá về mức độ sai lệch và chất lượng dữ liệu.
Thông qua sàng lọc, cuối cùng có 9 thử nghiệm đủ điều kiện với tổng 453 bệnh nhân phù hợp với tiêu chí thu thập và được đưa vào phân tích tổng hợp.
Các thử nghiệm đánh giá liệu pháp ozone điều trị vết thương mãn tính sử dụng ozone dưới dạng hỗn hợp khí ozone-oxy hoặc dầu ozon hóa. Các vết thương mãn tính bao gồm loét do tiểu đường, loét tĩnh mạch và động mạch, vết thương do đạn bắn và bỏng mãn tính.
Để dễ dàng theo dõi và đánh giá kết quả nghiên cứu, 453 bệnh nhân được chia thành 2 nhóm:
- Nhóm can thiệp: Được điều trị bằng liệu pháp chăm sóc vết thương tiên tiến bằng ozone ở dạng khí, nước hoặc dầu;
- Nhóm đối chứng: Chỉ được chăm sóc vết thương theo tiêu chuẩn thông thường.
Tất cả các đối tượng nghiên cứu đều được điều trị bằng phương pháp chăm sóc vết thương tiêu chuẩn cho các vết thương mãn tính hiện tại. Trong đó, 5 nghiên cứu so sánh liệu pháp ozone với phương pháp chăm sóc tiêu chuẩn hoặc giả dược.
Nhìn chung, có sự cải thiện đáng kể trong việc đóng vết thương bằng liệu pháp ozone. Sự khác biệt về kết quả nghiêng về liệu pháp ozone so với chăm sóc tiêu chuẩn là rất cao.
Cụ thể, có 2 nghiên cứu đã báo cáo trường hợp vết thương được đóng kín hoàn toàn. Bốn nghiên cứu tập trung vào mức độ lành vết loét và hình dáng chung của vết thương. Một nghiên cứu phát hiện ra rằng ozone làm tăng khả năng đóng vết loét trung bình 3,65 cm 2 so với đối chứng.
Một nghiên cứu khác đã đánh giá việc làm lành vết thương do đạn bắn và phát hiện 75% bệnh nhân được làm lành vết thương bằng ozone so với 40% ở nhóm đối chứng. Một thử nghiệm khác lại đánh giá tác dụng của ozone đối với bệnh nhân bỏng và cho thấy ban đỏ giảm từ điểm cơ bản là 2.16 xuống còn 1.23.
Nhìn chung, kết quả nghiên cứu luôn ủng hộ việc áp dụng ozone như một phương pháp điều trị vết thương mãn tính. Tuy nhiên, không có bằng chứng thuyết phục nào cho thấy liệu pháp ozone vượt trội hơn so với các phương pháp điều trị tiêu chuẩn.
So với chăm sóc tiêu chuẩn, liệu pháp ozone như một phương pháp điều trị chăm sóc vết thương tiên tiến có thể cải thiện tỷ lệ vết thương mãn tính được chữa lành trong khoảng thời gian ngắn hơn, nhưng cần phải nghiên cứu thêm.
Hỗ trợ biên dịch: BS PHAN THANH HÀO – CHỦ TỊCH CHI HỘI CHỐNG LÃO HOÁ – Hội Tế bào Gốc TP. HCM